İstanbul’daki 6.2’lik sarsıntı raporu çıktı: Fayın büyük kısmı yerinde duruyor

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Afet İdaresi Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) Kümesi tarafından ’23 Nisan 2025 Orta Marmara Sırtı Depremi’ başlıklı ön rapor hazırlandı.

Rapora nazaran, 23 Nisan 2025’te saat 12.49’da Marmara Denizi’nin orta kesitinde yer alan Orta Marmara Sırtı’nda yerin 13 kilometre derinliğinde meydana gelen sarsıntı yaklaşık 13 saniye sürdü.

291’İN ÜZERİNDE ARTÇI SARTINTI KAYDEDİLDİ

Deprem, 26 Eylül 2019’da yaşanan 5.8 büyüklüğündeki Silivri zelzelesinin yaklaşık 5 kilometre güneyinde gerçekleşirken, 25 Nisan prestijiyle bölgede 291’in üzerinde artçı sarsıntı kaydedildi.

Rapora nazaran artçı sarsıntılar, yaklaşık 40 kilometre uzunluğunda ve 12 kilometre genişliğinde bir alanda, ana fayın kuzeyinde ağırlaştı.

Bu sarsıntılar bilhassa Kumburgaz Havzası ve kuzey bloktaki ikincil fay çizgilerinde kümelendi.

Bazı artçılar 30 kilometre derinliğe kadar ulaştı.

GERİLİMİN YÜZDE 12’SİNİN BOŞALDIĞI KAYDEDİLDİ

Depremin meydana geldiği bölgenin, en son Mayıs 1766’da zelzele üreten Doğu Sırt Kuzey Segmenti (Kumburgaz Fayı) ile Silivri Sırt Güney Hudut Fayı ortasında yer aldığı tabir edilirken, 2019’daki Silivri zelzeleleri sonrasında bölgede gözlenen tansiyon değişimi ile 2025’teki zelzelenin lokasyonu ortasında ahenk bulunduğu vurgulandı.

Yapılan hesaplamalarda, 1766’dan bu yana biriken sismik tansiyonun yaklaşık yüzde 12’sinin bu zelzeleyle boşaldığı değerlendirildi.

Rapora nazaran, ana şokun yaklaşık 20×12 kilometrelik bir alanda 30 santimetrelik yer değiştirmeyle meydana geldiği belirlendi.

Ulusal ve memleketler arası müşahede kuruluşları, sarsıntının sağ yanal doğrultulu faylanma karakteri taşıdığını bildirdi.

DEPREMİN İVME PAHALARI RAPORLANDI

Akademisyenlerin hazırladığı ön raporda, sarsıntının ivme kıymetine ait bulgulara da yer verildi.

Depremin hissedildiği Marmara Bölgesi’ndeki tüm vilayet ve ilçelerin yer aldığı tabloda, en yüksek ivme kıymeti İstanbul’un Küçükçekmece ilçesinde ölçüldü.

Küçükçekmece’yi, Eyüp, Marmara Ereğlisi ve Avcılar takip etti.

Deprem merkezinden 200 kilometre yarıçaplı alanda ölçülen en yüksek yer ivmesi, merkez üssüne yaklaşık 50 kilometre uzaklıktaki İstanbul Küçükçekmece’de kuzey-güney istikametinde 0,2 g olarak kaydedildi.

Diğer yüksek ivme bedelleri ise Sazlıbosna Barajı’nda 0,16 g, Marmara Ereğlisi kıyısında 0,1 g ve Arnavutköy’de 0,1 g ölçüldü.

ORTA MARMARA ÇUKURU’NA DİKKAT ÇEKİLDİ

Raporda, ivme kıymetlerinin sırf uzaklıkla değil, yer özellikleri, topoğrafya ve jeolojik yapı ile de kontaklı olduğu, mevcut azalım münasebetleriyle ölçülen bedeller ortasındaki ahengin yüzde 65’in altında kaldığı, bu nedenle yeni kuşak dinamik azalım modellerine muhtaçlık duyulduğu değerlendirmeleri yer aldı.

Kumburgaz Fayı’na ait tahlillerde, 1766’dan bu yana bölgede biriken 3,7 metrelik atımın sadece 0,3 metresinin bu sarsıntıyla boşaldığına vurgu yapıldı.

Ön raporda, ana şok ve artçıların dağılımının fay düzleminde dar bir alanla sonlu kaldığı, buna karşılık, gerilmenin Orta Marmara Çukuru istikametinde ağırlaştığı tespitine yer verildi.

“STRES BOŞALDI DEMEK YANLIŞ”

MATAM Müdürü Prof. Dr. Cenk Yaltırak, son depremin Marmara Denizi içerisindeki Kumburgaz segmentinin sadece 20 kilometrelik kısmında gerçekleştiğini söyledi.

Kumburgaz segmentinin tamamının 80 kilometre uzunluğunda olduğunu belirten Yaltırak, “Fayın sadece küçük kısmında yaklaşık 30 santimetrelik bir hareket yaşandı. Halbuki tıpkı bölgede 3,7 metrelik bir tansiyon birikmiş durumda. Bu, büyük sarsıntının habercisi değil fakat ‘stres boşaldı.’ demek de yanlış. Fayın büyük kısmı hala yerinde duruyor.” dedi.

“EĞER BİREBİR GÜN KIRILSAYDI, YIKIM DAHA BÜYÜK OLURDU”

Yaltırak, tarihî örneklerden yola çıkarak çoklu kırılmaların giderek daha anlaşılır hale geldiğini anlatarak, “1999 İzmit zelzelesi örneğinde olduğu üzere tek bir zelzele değil, üç farklı fayın tıpkı anda kırılmasıyla oluşan bir dizi zelzele yaşadık. Birinci büyüklük ölçümleri 7,4’tü ancak moment hesapları 7,5’i buldu. Üstelik o gün Düzce kırılmadı, o da bir ay sonra kırıldı. Şayet tıpkı gün kırılmış olsaydı, bugün yaşadığımız yıkım çok daha büyük olurdu.” diye konuştu.

Bu cins ardışık kırılmaların Şubat 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarında de görüldüğünü aktaran Yaltırak, Anadolu’da büyük sarsıntıların tekil değil, zincirleme olduğunu, bunun da zelzelenin büyüklüğünü artırdığını, yani farklı segmentlerin art geriye kırıldığı bir senaryonun ‘en makus senaryo’ olarak kabul edilmesi gerektiğini kaydetti.

7.8 ZELZELE SENARYOSUNA NAZARAN TEDBİR ALINMALI

Prof. Dr. Yaltırak, Marmara için sıkça anılan 7.8 büyüklüğündeki zelzele senaryosunun dehşet yaratmak gayesiyle değil, gerçek mühendislik hesabıyla ortaya konulduğuna dikkati çekti.

7.8 büyüklüğündeki sarsıntısı kendilerinin uydurmadığını vurgulayan Yaltırak, “Bu sayı, bilimsel olarak yapılmış doktora çalışmalarıyla, moment hesaplarıyla, fay uzunluklarıyla hesaplandı. Yani bu sayının ardında önemli bir akademik emek, yüzlerce uzmanın çalışması var. Mühendis olarak görevimiz, toplumun karşı karşıya kalabileceği en büyük riski tanımlamaktır.” sözlerini kullandı.

Depreme karşı tedbir almanın kıymetine işaret eden Yaltırak şöyle konuştu:

Bir kova düşünün, dört gözlü. Bu kovanın içi doluysa, dört modül da bir anda boşalabilir. Ya hepsi boşalırsa, biz ona nazaran tedbir almazsak ne olur? Bir segment kırılırsa 7.1 olur, başkası de kırılırsa 7.4, üçü kırılırsa 7.6, dördü kırılırsa 7.8. Şayet siz 7.1’e nazaran kentlerinizi tasarlarsanız, 7.8 olursa ölürsünüz lakin 7.8’e nazaran hazırlarsanız, 7.1 olursa bir şey olmaz. Bu kadar kolay. Toplumun bunu anlaması lazım.

“BU BİR RİSK İDARESİ MESELESİDİR”

Toplumun sarsıntılarla ilgili yanlış algılarla hareket ettiğine değinen Yaltırak, kendilerinin gerçek bilgiyi sunmaya çalıştığını vurguladı.

Prof. Dr. Yaltırak, sözlerini şöyle tamamladı:

Ama beşerler duymak istediklerini dinliyor. Bu, bilimden uzaklaşma hali. Beşerler gerçekleri konuşanlara değil, kendilerini rahatlatanlara inanıyor ancak gerçek şu ki tabiatın keyfi yok. Unutuldukça zelzele hatırlatıyor kendini. ‘Yarın Marmara’da 6.5 büyüklüğünde bir zelzele olmayacak.’ diyemem. Olursa da bilmiş olmam. Bu bir kestirim değil, bir risk idaresi problemidir. Bizim misyonumuz, en büyük riski tanımlayıp buna karşı kentsel dönüşüm planlamak, afet senaryosu üretmek.